Waarom de Duitsers wél wijn kunnen maken

Voor Esquire schrijft de Beste Sommelier van Nederland 2012/2013 en 2016/2017 Jan-Willem van der Hek artikelen over een aantal van zijn ‘droomwijnen’, topwijnen die zo’n mooi verhaal, zo’n kwalitatieve achtergrond en zo’n overheerlijke smaak hebben dat zelfs de beste sommelier van Nederland droomt deze wijn ooit te drinken.

Een moezeltje hoeft niet vies te zijn.

Een gesprek dat ik meermaals heb als sommelier zijnde in een restaurant gaat als volgt. Ik vraag de gast: “Wenst u misschien nog een glas wijn bij het dessert?” Waarop de gast reageert: “Is dat een zoete wijn?” Hierop antwoord ik: “Jazeker, een prachtige Riesling Beerenauslese uit de Mosel in Duitsland. De wijn past uitstekend bij de tarte tartin.” De gast trekt een vertrokken gezicht en zegt: “Hè bah, nee dank u, ik heb een hekel aan plakkerige, zoete moezeltjes.”

Eerlijk is eerlijk, ik begrijp de reactie van de gast.

De wijnen die bekend staan als moezeltje, de Liebfraumilch of de Zeller Schwarze Katz (met über fout etiket), hebben het imago van Duitse zoete wijnen niet geholpen. Ze worden gezien als zoete wijnen met weinig pretentie, die ook nog eens vaak worden gebruikt voor grootverpakking-wijn. Tegenwoordig lijkt het aanbevelen van een zoete wijn als vloeken in de kerk. Dat zie je terug aan wijnmakers in Duitsland die zich de laatste jaren meer richten op droge wijnen, omdat daar meer vraag naar is.

Dat is gek. Duitsland heeft van oudsher een zeer rijke geschiedenis, de eerste auslese wijnen ter wereld werden immers gemaakt in de Rheingau. Bovendien is de wijnwetgeving in die regio gericht op het maken van zoete wijnen.

Duitsland kent een aantal gradaties voor zoete wijnen die oploopt van een licht naar extreem hoog suikergehalte. De gradaties gaan van de Kabinett, de Spätlese, de Auslese, de Beerenauslese met als toppunt de Trockenbeerenauslese. De laatste wijn wordt ook wel TBA genoemd en is extreem geconcentreerd met een alcoholpercentage van slechts 5%. De TBA van wijngaard Egon Müller is voor dit type wijn wat mij betreft het absolute summum.

Het geheim van de kwaliteit van deze wijn wordt treffend blootgelegd door eigenaar Egon Müller IV. Hij verteld: “It’s not me, it’s the Scharzhofberg.” De steile Scharzhofberg wijngaard bevindt zich aan de Saar, een zijrivier van de grotere rivier de Mosel.

De bodem van de wijngaard bestaat uit leisteen en is extreem oud. Sommige Riesling-wijnstokken zijn ouder dan honderd jaar. Door het zeer koele klimaat is het groeiseizoen van de druiven lang, zo kan de Riesling-druif veel suiker aanmaken mét behoudt van zijn extreme hoge zuurgraad. Deze balans tussen zoet en zuur (en de extreme mineraliteit) is zo bijzonder, die is bij geen enkele andere wijn ter wereld terug te vinden.

Bij de Liebfraumilch wordt een aantal scheppen suiker toegevoegd, maar bij Egon Müller is de zoete smaak puur natuur. Het weingut bezit 8,3 hectare grond van de Scharzhofberg in Duitsland en de allerbeste en meest concentreerde druiven worden geplukt door 40 medewerkers. Zij plukken op één dag ongeveer 700 kilo druiven. In 2003 bleef na het persen van de druiven slechts 15 liter extreem geconcentreerde wijn over. Dat zijn per dag iets minder dan 20 flessen die gemaakt worden — en daarom zijn de wijnen van dit wijngoed zo iconisch.

In één jaar worden er in totaal zo’n 100 tot 200 flessen gemaakt. Het is een schaars product waar wijnliefhebbers over de hele wereld maar al te graag een fles van willen hebben. Ter vergelijking: Château Yquem, een andere iconische zoete wijn uit het Franse Bordeaux, maakt jaarlijks zo’n 100.000 flessen.

In 2015 werden er 18 flessen van de legendarische 2003 jaargang geveild in Trier in Duitsland. De 18 flessen werden verkocht voor het astronomische bedrag van € 12.000 per fles. Dat noem ik vloeibaar goud!

Ikzelf heb de Trockenbeerenauslese van Egon Müller eenmaal mogen proberen, tijdens een wijnveiling in Duitsland. Als ik mijn ogen dicht doe dan proef ik hem weer. De TBA’s zijn voor de ‘gewone stervelingen’ zo goed als onbereikbaar, maar gelukkig zijn er ook bereikbare wijnen van dit weingut.

Zo kan je de instapwijnen Kabinett en Spätlese, die ook een mooie balans hebben maar niet zo zoet zijn, redelijk makkelijk vinden. En die hebben geen prijskaartje van € 12.000 per fles, nee, de prijs hiervoor begint bij de € 40 euro. Al is dat nog steeds ver boven de net geen € 4 die in Nederland gemiddeld wordt uitgegeven aan een fles wijn.